บทคัดย่อ
ต้นไม้ในนาข้าวเป็นลักษณะพิเศษอย่างหนึ่งของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ซึ่งพบเห็นทั่วไปจนเป็นที่คุ้นตาอย่างไรก็ตาม ความคุ้นเคยไม่ได้ทำให้นักวิชาการไม่ว่าจะเป็นทางด้านสังคมศาสตร์มนุษยวิทยา หรือวิทยาศาสตร์หมด ความสงสัยใคร่รู้ที่จะทราบเหตุผลของการมีต้นไม้ในนาของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ประกอบกับความเสื่อมโทรม ร่อยหรอของทรัพยากรธรรมชาติโดยเฉพาะอย่างยิ่งป่าไม้ ได้สร้างแรงผลักดันให้การศึกษาเกี่ยวกับระบบนิเวศเกษตรที่มีต้นไม้ขึ้นอยู่ร่วมเป็นไป โดยมีการเล็งผลฤทธิ์ที่เกี่ยวข้องกับการเสริมสร้างทรัพยากรไม้ใช้สอยขึ้นมาแทนที่ป่าไม้ที่ร่อยหรอลงไป บทความนี้จึงมีจุดประสงค์ที่จะแนะนำระบบนิเวศเกษตรต้นไม้ในนาข้าวของภาคตะวันออกเฉียงเหนือในแง่มุมของกำเนิดและที่มา เหตุผลของความคงอยู่ระบบนี้ บทบาทของต้นไม้ต่อความยั่งยืนของระบบนิเวศเกษตร และทัศนคติของเกษตรกรต่อต้นไม้ในนา รวมทั้งแนวคิดของการพัฒนาระบบนี้เพื่อเป็นแหล่งทรัพยากรระบบนี้เพื่อเป็นแหล่งของทรัพยกรต้นไม้ในระดับชุมชน